quinta-feira, 3 de abril de 2008

A importância de uma língua mesmo minoritária - O Mirandês

CRÓNICAS EM MIRANDÊS
O mirandês é uma língua astur-leonesa, que pertence ao grupo das línguas românicas. Durante séculos foi uma língua de transmissão oral, tendo sido dada a conhecer à comunidade científica e estudada pela primeira vez por José Leite de Vasconcelos, no fim do séc. XIX. Estima-se entre 7 e 10 mil o número actual de falantes, incluindo os que habitam no Concelho de Miranda do Douro, em três aldeias do Concelho de Vimioso e os i/emigrantes. Foi oficialmente reconhecida pela lei nº 7/99, de 29 de Janeiro, aprovada por unanimidade pela Assembleia da República.
Com o objectivo de contribuir para manter viva esta língua, o Centro Nacional de Cultura decidiu destacar semanalmente neste portal as crónicas em mirandês publicadas no jornal Público pelo Dr. Amadeu Ferreira, presidente da Associaçon de Lhéngua Mirandesa.
(Ver Território Mirandês)
________________________________________
PORQUE SE MUORRE UA LHÉNGUA?
Todo l que ye houmano se muorre. Se nun fur hoije, será manhana. Culas lhénguas las cousas pássan-se de la mesma maneira, i l mirandés nun será eiceçon. Grandes lhénguas cumo l lhatin dórun l lhugar a outras, morrendo-se i, nun cierto sentido, bibindo neilhas i cuntinando a ser ansinado i a ser eissencial al antendimiento de las modernas lhénguas románicas.
Ben todo esto al perpósito de eiqui hai ua ou dues sumanas ls jornales habéren falado dun studo adonde se dezie que l mirandés se staba a morrer, yá que era cada beç menos falado nas famílias i cada beç menos ansinado puls pais als sous filhos. An alguns sítios até se stranhaba cumo esse stado nun era mais falado i se dezie que era cuntraditório l ber-se algun antusiasmo alredror de la lhéngua. Que dezir de todo esso?
Buono, esses studos son neçairos. Era buono ye que se fazíssen outros studos subre cumo resolber. Que l mirandés ten deficuldades yá l dixo José Lheite de Vasconcellos na fin de seclo XIX i António Mourinho a meio de l seclo XX i até deixórun testos screbidos para que un die, quando se morrira, alguien podira saber cumo era. La berdade ye que inda nun se morriu i hoije hai miles i miles de testos an mirandés i outras manifestaçones de la lhéngua. I tamien nun puoden sperar que ándemos a chorar ende pulas squinas ou que déixemos la lhéngua eilha solica, cumo quien diç: nun bal la pena, deixai-la morrer-se an paç. La nuossa atitude ten sido i ha de cuntinar a ser al alrobés.
Ua pessona muorre-se al son de las leis de natureza. Quando ua lhéngua se muorre esse nun depende de leis de la natureza, mas dua decison – de miles deilhas -, de las pessonas que la fálan i de las anstituiçones que ténen la oubrigaçon de la defender. Son coincidos casos de lhénguas que até renacírun de l nada, cumo fui l caso de l heibraico i de l checo.
L mirandés ten aguantado ua guerra de muorte que yá dura hai cientos de anhos, mas subretodo ne ls redadeiros 40 anhos i esso l ten benido a deixar mui andeble. Mas ten bida suberciente para cuntinar se cada un de ls mirandeses quejir: cuntinar a falá-lo an casa, culs filhos, i na quemunidade, cuntinar a screbi-lo i a studá-lo. Ten bida suberciente para que las anstituiçones repunsables fágan tamien aqueilho que ye l sou deber. Quei dezir? L Menistério de la Cultura ten ua buona parte de la faca i de l queiso na mano, mas nada faç i la Senhora Menistra sabe de todo l que ye neçairo fazer; l Menistério de la Eiducaçon parece fazer de cuonta que l ansino de l mirandés stá bien, l que nun ye berdade, deixando-lo na mano de la DREN, que ten de probar que nun stá chena de einemigos de l ansino de l mirandés. Apuis de l stado central, las cámaras i juntas: la cámara de Miranda algo ten feito, mas ten de fazer muito mais ne l que ye eissencial; la cámara de Bumioso manten-se nun bergonhoso siléncio; i las juntas de fraguesie ciento ua faç algue cousa.
I pronto, eiqui queda un resume de repuosta a la pregunta deste testo i ua eideia de cumo la lhéngua mirandesa puode bibir por muitos i muitos anhos. Ye nesso an que acradito i por esso tamien fago.
Amadeu Ferreira
amadeujf@gmail.com
Ver Blog em Mirandês

Sem comentários: